Het Noodlot

Een paar maanden geleden werd ik door Swesaz gevraag om bij de huidige jaargang van Heidense Huiskamers, mijn ervaring met het begrip Noodlot te delen.

Ik moest wel lachen dat ze mij vroegen, maar goed ze kennen mij inmiddels ook wel een beetje. Namelijk, toen ik zelf net deelnam aan de Heidense Huiskamers en dit begrip langskwam in een van de lessen dacht ik bij noodlot aan een onheilspellende gebeurtenis, een einde of incident waar niet aan te ontkomen is – en mijn brein begon ik te sputteren, ‘maar ik heb een eigen wil, een zelfbewuste zelfbeschikking’… Ik geloofde niet of weigerde te geloven dat alles al vastgeklonken is in ons leven.

Screenshot

Kosmische beleving

De oude Germanen dachten daar anders over. Het Heidendom is een kosmische beleving, ik twijfel hier het woord religie of godsdienst te gebruiken, omdat hier zoveel balast aan kleeft en het niet de lading dekt. Germanen stonden niet in dienst van de goden en het naleven van levensregels was ook niet hun manier van leven. Ze leefden naar de kosmische en natuurlijke wetten, denk aan cyclisch denken, een groter geheel, een ordening, incluis wedergeboorte, een belangrijke plaats voor de voorouders en ook een wereld van mythen en goden die de mens een moraal kompas gaven. Het gaat hier meer om geloof, een vertrouwen, misschien zelfs een weten. Het Germaanse denken ligt niet in het vertrouwen in een godheid, maar meer in een kracht die daarachter ligt, het noodlot. Want ook de goden ontkomen niet aan deze macht, het is een oerwet.

Zelfbeeld

Om het begrip noodlot te kunnen duiden, is het belangrijk te begrijpen hoe Germanen zichzelf ervoeren in het groter geheel. 
Lees hier mijn artikel over Het Heidens Zelf
Het noodlot ervoer ik eerst ook als abstract en vaag, maar door bewust hier op te letten, voelen en ervaren, heeft dit mijn zelfbegrip zoveel rijker gemaakt, zoveel meer compleet.

Bij de Germanen draaide het in de eerste plaats om de sibbe (gezamenlijke verwanten) en zij vormde de basis van het op nut gegrondveste zedelijk handelen van de Germanen: hun levenswaarden waren dan ook niet van de sibbe te scheiden, die hun oorsprong, hun doel en de zin van hun leven vormde. Daarom was hun reden van zijn niets anders dan het zorgen voor het heil van de sibbe. Het belang van het individu was ondergeschikt aan dat van de gemeenschap. Mensen zagen hun persoonlijk lot waarschijnlijk dus ook vanuit een ander perspectief als wij doen.

Termen

“Toevallig” werd ik afgelopen weekend tijdens een verdieping in het inheems heidendom gevraagd naar het verschil tussen ‘ørlög’ en ‘wyrd’. Volgende keer meer over mijn belevenissen van dit weekend.

Voor het woord Noodlot kennen we verschillende namen, waaronder de term ‘wyrd’ (OE) en Urdr (ON), die beiden terug te leiden zijn naar het proto-Germaanse werkwoord ‘weorÞan’, waar ook ons woord ‘worden’ uit ontstaan is. Het web van Wyrd.

Een andere term die met het Noodlot verbonden is, is ‘ørlög’ (ON). Dit komt van het proto-Germaanse zelfstandig naamwoord ‘uʒ-laga’ en terug gaat tot het werkwoord ‘alðra-laʒan’ (samentrekking van alðran en laʒan; alðran is dan ouderdom/leeftijd, laʒan is laag of vorm dat terug te herleiden is tot het werkwoord *laʒjanan, dat neerleggen betekent). In de Edda staat dit woord dan ook aangeduid als datgene dat een nieuw geborene meekrijgt, en datgene dat Frigg van eenieder wel kan zien maar nooit zal uitspreken.

Ørlög beslaat de hele schepping, alles en iedereen. Niemand kan deze Oerwet ontsnappen, ook de goden niet. Dit is een continue stroom van oorzaak en gevolg van handelingen uit ons verleden en de consequenties. Dit is dus wat reeds is, gekoppeld aan dat wat aan het worden is en wat zal zijn. Ondanks dat we onze handelingen uit het verleden niet meer kunnen wijzigen, kunnen we wel invloed uitoefenen op de manier waarop we ons gedragen.

Wyrd en ørlög. Beiden kunnen worden omschreven als ‘lot’, maar wyrd is het lot dat je door middel van woorden en daden zelf beïnvloed, terwijl ørlög het vooraf bepaalde en onontkoombare product van natuurwetten zijn. Ik denk aan Oerlaag, dat wat is neergelegd, de wet is neergelegd. Wyrd beïnvloedt ons als individu maar we worden ook beïnvloed door de limieten van het collectieve wyrd van ons voorouders en onze gemeenschap. Terwijl ørlög, onze acties uit het verleden of juist niet genomen acties, creëren we ons eigen wyrd door de manier waarop we in onze huidige situatie reageren op deze acties uit het verleden. Dit wordt weer geweven in het web en dit samen met de acties en reacties van andere mensen ook het web beïnvloeden.

Schiksel

Schiksal: Zelfstandig naamwoord. 1. Ereignisse im Leben, die man nicht ändern kann – lot. 2. Höhere Macht, die das Leben bestimmt – lot.
Bestemming, lotsbestemming, levenslot, noodlot, lotgeval en beschikking.

Schiksel, zie een groot weefsel, een gigantisch weefgetouw, het groter geheel, geweven door de Schikgodinnen, met vele draden, ieder draad is een ieders unieke persoonlijk lot, vanaf onze geboorte tot onze dood. De vorm, textuur, kleur en lengte van de draad ligt vast bij de geboorte, het lot. En hoe al de draden op het weefgetouw met elkaar verbonden zijn, is het Noodlot. Alles en iedereen is met elkaar verbonden. Hoe jouw draad er bij geboorte uit ziet is beïnvloed door het gezin waar je in geboren wordt en dus jouw voorouders en hiermee verbonden jouw fylgja die jouw hele leven met je optrekt. Deze fylgja heeft bepaalde eigenschappen, een karakter en deze kan gelukbrengend zijn of juist zorgen voor uitdagingen en tegenslag.

Het vertrouwen dat dit schiksel in balans is geeft rust, wetende dat het bestemde ook bedoeld is, dat het goed is. Soms lijken zaken oneerlijk of niet natuurlijk, maar de Germaan gaf zich eraan over, schikte zich actief in zijn lot. Wetende dat de koers van het leven min of meer bepaald is, maar dat je wel door eigen keuzes nuances kunt aanbrengen. Ik ben al sinds kind zoekende en worstel met grote levensvragen zoals wie ik ben en wat ik hier op aarde te doen heb. Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik dit moest uitpuzzelen, maar ik maakte het alleen maar moeilijk voor mezelf. Leven is een kwestie van overgave en de draden volgen, je voelt ze wel trekken, maar je moet hier bewust van zijn en acteren als je ze voelt trekken.

Dus denk ik nog steeds dat mijn eigen wil, mij vrij maakt van het groter geheel en dat ik mij kan ontworstelen uit de draden van het Noodlot? Nou nee, er is iets verschoven, steeds meer ben ik gaan denken als een oorspronkelijk Germaan, onze voorouders. Tot zover dat kan natuurlijk, maar ik probeer mij wel in hen te verplaatsen en dit sluit ook aan bij hoe ik de wereld ervaar.

Er is denk ik vaak verwarring tussen de woorden Lot en Noodlot. Zelf stoei ik daar ook nog wel mee. Ik voel Lot meer als de Oerwet, primal law, kosmische ordening en Noodlot als persoonlijk negatief/ongunstig lot, als in chaos (en Hamingja (ON) is dan het goede lot, maar hier zit een waarde oordeel op en dat heeft het lot niet). Maar bestaat er chaos wel binnen de kosmische orde of bestempelen we dit als chaos omdat het onze persoonlijkheid iets niet als prettig ervaart? Heeft het verzetten tegen of oordelen hebben over het Lot zin? Is het niet veel beter te vertrouwen en mee te bewegen en te leren werken met ons wyrd? En ik bedoel niet op een fatalistische en deterministische manier maar op ons rug gaan liggen, maar met positieve energie er het beste van maken voor iedereen met wie wij verbonden zijn, want onze draden raken elkaar. Ja en soms is het Noodlot zo gruwelijk en niet te begrijpen, soms lijken zaken oneerlijk. Is dit chaos of is hier toch sprake van een ordening? En als mensen dingen doen die niet passen binnen de ordening en dus andermans draden beïnvloeden, zorgt dit niet voor chaos? Of zorgt dit Noodlot ervoor dat de veroorzaakte chaos weer in balans wordt gebracht, alleen kunnen wij dit vanuit ons perspectief niet overzien? Chaos is immers nodig om beweging te brengen zodat dingen weer in balans kunnen komen. We overzien het geheel niet, zeker niet in het moment zelf, wel vaak achteraf.

Magie

Ook het beoefenen van magie en divinatie heb ik heroverwogen. Nu ben ik altijd al ‘voorzichtig’ en weloverwogen geweest in het inzetten van magie en divinatie. Ergens heb ik intern al een ontwikkeld ontzag/respect voor het lot en dat we daar niet te veel in moeten rommelen.

Een van de onderdelen van magie is het ontfutselen van het lot. Mensen zijn altijd al nieuwsgierig geweest naar dat wat er komen gaat. Wat dat betreft is het neerleggen bij het lot niet iets wat iedereen als vanzelfsprekend nam. Denk ook aan Odin en Frigg die het lot van hun zoon Baldr proberen te veranderen. Ook toen probeerde men al het lot te beïnvloeden, manipuleren. Denk ook aan divineren bijvoorbeeld door het raadplegen van runen, de vlucht van vogels en het uitzitten op grafheuvels, alsook het wekken van de doden voor het verkrijgen van inzichten. Er waren zieners en völva’s, zij stonden in hoog aanzien om te raadplegen, aangezien het noodlot van zo’n groot belang was.

Wees je bewust dat door het veranderen van een draad, verander je de schikking van alle draden waar die daarmee verbonden zijn in meer of mindere mate. En wetende dat alle draden verbonden zijn, die impact is immens. Wij noemen dit ook wel The Butterfly Effect. Dit heeft mij doen beseffen dat magie en divineren niet zo onschuldig is en ben sindsdien nog voorzichtiger en selectiever in hoe ik dit toepas.

Tot slot

Noodlotsdenken/-ervaren heeft mij niet verlamd door een fatalistisch denken, maar mij juist meer vertrouwen gegeven, mijn eigen unieke draad te volgen, te trekken. Ik voel me ook meer verbonden, samen vormen wij een prachtig weefsel. Niets gebeurt dus ook zomaar. Alles komt voort uit acties uit het verleden, door jezelf en anderen. Niets is statisch. Er zit geen oordeel in, geen goed of slecht, het is. De kunst is je actief hierin te schikken, het heeft immers geen zin te vechten tegen je lot, dat wat is, het nodigt uit mee te bewegen. Hoe je met jouw lot omgaat is belangrijk en ook hoe je door jouw acties de draden in op dit moment trekt, want deze hebben invloed op dat wat komen gaat.

Het Germaanse noodlot klinkt onpersoonlijk, het is immers vastgelegd, echter de Schikgodinnen hebben voor een ieder dit lot zorgvuldig geweven, het is niet zomaar in elkaar geflanst, nee het lot is geweven door het verleden, heden en toekomst aan elkaar te verbinden. Alles en iedereen met elkaar te verbinden. Onze draad alleen is wellicht niet heel sterk, het kan snel breken, echter een web van vele draden is sterk en kan een hoop dragen.

We zijn niet alleen, de Germanen waren niet op zichzelf gericht, maar de mensen om hem heen. We zijn geen eilandjes en we zijn niet alleen, we moeten het samen doen, rekening houden met de draden van een ander. Ja wellicht hebben die een andere vorm of samenstelling, maar is ook onderdeel van hetzelfde web, niet beter of slechter.

Heb ontzag voor het lot, onthou zelfs de goden ontkomen hier niet aan.
Volg jouw draad, voel je hem trekken?

Wil je meer met deze materie werken? Lianne van Swesaz organiseert in het najaar workshops Lotsorakels & Levensdraden (3-daagse in Dordrecht):

https://www.facebook.com/events/305852169245181/ vrijdageditie
https://www.facebook.com/events/1116031576116942/ zaterdageditie

Doe je met ons mee?

Tot ziens.

Liefs, Charissa Gerdina