Vandaag is het nieuwe maan, het begin van de Eerste Joelmaand.
Vannacht was het Sinte Lucia, vandaag (13 december) Lucia dag. Voorheen bij mij voornamelijk bekend vanuit Scandinavië, meisjes in the wit met kaarsen op hun hoofd. En van de legende van Lucia van Syracuse (volgens traditie 283-304), een christelijke martelares, die vereerd wordt als heilige door katholieke en oosters-orthodoxe christenen. Ze is de patroonheilige van de blinden. Ze is de enige katholieke heilige die ook vereerd wordt door de lutheranen in Scandinavië, in vieringen die veel voorchristelijke elementen van een joelfeest voor de zonnewende hebben behouden. Sinte Lucia wiens ogen zijn uitgestoken, maar nog wel kan zien. Deze symboliek heeft te maken met het ontbreken van licht in deze donkerste tijd van het jaar. Lucia betekent licht in het Latijn.
Van Swesaz leer ik dat Lucije ook in Nederland geworteld is. In Friesland was het ook Lucia die net als Sinterklaas rondging met lekkers voor de kinderen.
Een Fries rijmpje is: Sinte Lucij, docht in stik bûter yn de brij. (Sinte Lucia, doe een stuk boter in de pap).
Een bord pap wordt klaar gezet voor Sinte Lucia als offer bij haar rondgang langs de huizen. De volgende dag was de pap op en hun schoentjes waren gevuld.
Wij kennen in ons land ook het gezegde “Sinte Lucije laat de dagen dijen’’ (langer worden).
Voorheen viel de langste nacht op 13 december, maar vanaf 1582 op 21 december, echter veel gebruiken van de Joeltijd die bij de kortste dagen horen, blijven bestaan op 13 december. Zo ook Sinte Lucia. “Gebruiken die horen bij de Modraniht (Moedernacht), de tot kerstnacht geworden nacht, vinden we bij Sinte Lucia terug. Maar ook gebruiken die op het heidense Midwinterfeest thuishoren aan het einde van de Joeltijd, treffen we bij Sinte Lucia. De gekerstende Moedernacht had op haar beurt namelijk weer van alles van het heidense midwinterfeest in zich opgenomen nadat dit naar kerst was verplaatst. Zo gaan er in Zweden in de Lucianacht sterrengozers rond die we ook zien op Dertiendag (6 januari).
Sint Lucia heeft duidelijk trekken aangenomen van vruchtbaarheidsgodin Freya/Frigg. In Limburg riep men Lucia aan met ‘Sint Lucie edele bruid, zoek voor mij een goede man uit’. Aan Vrouwe Freya, godin der liefde, moet men in de heidense tijd zulke boodschappen gericht hebben. Maar duidelijker nog zien we het in de Duitstalige landen. Daar gaat Sinte Lucia rond als Perchta, wiens naam nauw verwant is met die van Lucia. Perchta betekent ‘de glanzende’ of ‘de lichtende’. Perchta wordt wel met volgelkop voorgesteld. Van Freyja wordt verteld dat ze als valk of zwaan uitvliegt. Perchta gaat rond in de twaalf nachten tot Dertiendag waarin niet gespind mocht worden. In de Lucianacht mocht niet gespind worden net als in de 12 nachten anders kwam Lucia om de spindels te verdraaien en het garen in de war te maken. Dit wordt ook van Holle, Holda en Perchta gezegd en heeft eigenlijk betrekking op de Joeltijd. Het huis moest schoon zijn want anders zou Lucia de buik van de luie vrouw openrijten en daar het vuil in vegen. Ook dit wordt van voorgenoemde vrouwelijke figuren gezegd die alle in de Joeltijd rondgaan.”, aldus Swesaz.
Een mooie Eerste Joelmaand gewenst. Gebruik deze tijd om op te ruimen, zowel fysiek, als geestelijk, maak ruimte voor het nieuwe jaar, laat achter wat niet meer dient. Neem tijd om te reflecteren en te leren van het afgelopen jaar. Vind het lichtje in jouzelf, wat wil feller schijnen?
Liefs,
Charissa Gerdina x
