Hoor wie klopt daar kinderen?
Het is weer die tijd van het jaar, de tijd dat de wind raast door de bomen en de maan door de bomen schijnt.
Een tijd voor lekker op de bank met een warme thee en goed boek.
Ik heb net dit boek uit.
Het trok mijn aandacht omdat ik me al een tijd erger aan de bewering dat Zwarte Piet afkomstig is van de trans-Atlantische slavernij, ook al is er voor deze hypothese nog nooit een bron gevonden. Het is jammer dat men hier niet echt onderzoek naar doet, maar politieke agenda’s volgt en Zwarte Piet vergelijken met Black Face in Amerika. De twee hebben niets met elkaar te maken. Bronnen laten zien dat Zwarte Piet is gevormd uit oudere figuren die al eeuwenlang onderdeel zijn van de sinterklaascultus. De Zwarte Man als voorloper was al bekend. Daar zijn de komediant van de sinterklaaskermis en de gildeknecht van het Sint Nicolaasgilde bijgekomen. Deze voorlopers stammen uit de 17e eeuw, de Middeleeuwen of eerder. Dat betekent dat Zwarte Piet niet gevormd kan zijn als gevolg van trans-Atlantische slavernij. Het gestelde verband tussen Zwarte Piet en trans-Atlantische slavernij is niet meer dan een onbevestigde hypothese. Wetenschappers hadden dit nooit als een waarheid mogen communiceren, als er voor deze hypothese geen bronnen zijn gevonden en voor de concurrerende wel, dan moet de onbevestigde hypothese worden afgewezen.
“Sint Nicolaas en de verborgen geschiedenis van Europa” laat zien hoe de cultus rond Sint Nicolaas vanuit Italië over de rest van West Europa is verspreid en onder andere populair is geworden omdat hij beschermt tegen islamitische plunderingen en slavernij. De auteurs willen de lezer laten inzien dat het zwarte van Zwarte Piet een religieuze betekenis heeft en voor het heidendom staat en voor de winter en de dood. De witte kleur daartegen staat voor het goede en lichte en zo is het christendom zichzelf gaan zien, als de zomer en het leven. Moslims worden volgens de auteurs zwart weergegeven (als een moor) omdat zij een heidense godsdienst hebben en worden geassocieerd met de dood.
Het boek is een boeiende verkenning die niet alleen geschikt is voor liefhebbers van folklore en geschiedenis, maar ook voor iedereen die geïnteresseerd is in de wortels van Europese tradities en hoe deze tot op de dag van vandaag nog steeds van invloed zijn op onze samenleving. Met gedetailleerd onderzoek en meeslepende verhalen brengen de auteurs een complex en vaak over het hoofd gezien onderwerp tot leven, waardoor lezers een dieper begrip krijgen van de rijke culturele erfenis van Europa.
Dit boek biedt een diepgaande en verfrissende kijk op de Sinterklaasviering door de lens van historische, culturele en zelfs politieke ontwikkelingen in Europa. De auteurs gaan verder dan de oppervlakkige verhalen die we vaak associëren met het Sinterklaasfeest en graven diep in de geschiedenis om de wortels van dit fenomeen te ontdekken.
Wat dit werk zo uniek maakt, is de benadering van de auteurs. Ze hanteren een multidisciplinaire aanpak, waarbij ze historische documenten, etnografisch onderzoek en culturele analyses combineren om een overtuigend en genuanceerd beeld te schetsen van de oorsprong en ontwikkeling van het Sinterklaasverhaal.
Het boek werpt licht op de complexe lagen van folklore, tradities en legendes die door de eeuwen heen samengesmolten zijn en geleid hebben tot het moderne Sinterklaasbeeld. Het traceert de oorsprong van de Sint-Nicolaasfiguur en onderzoekt hoe deze werd beïnvloed door verschillende culturele en religieuze elementen, van oude heidense vieringen tot christelijke tradities en zelfs historische gebeurtenissen.
Bovendien wordt de rol van Sinterklaas in de Europese geschiedenis uitgebreid belicht. Het gaat niet alleen over het feestelijke aspect, maar ook over hoe het Sinterklaasverhaal weerspiegelingen vindt in diverse sociale en politieke contexten binnen Europa door de tijd heen. Het boek illustreert hoe Sinterklaas een rol heeft gespeeld in het vormgeven van culturele identiteiten en het verenigen van gemeenschappen in verschillende Europese regio’s.
De auteurs brengen ook de controversiële en complexe aspecten van het Sinterklaasfeest aan het licht, zoals de evolutie van de figuur Zwarte Piet en de soms moeilijke discussies rondom deze traditie. Ze onderzoeken hoe dit personage door de geschiedenis heen veranderd is en hoe de hedendaagse interpretaties ervan in verband worden gebracht met bredere sociale en culturele kwesties.
Al met al biedt “Sinterklaas en de verborgen geschiedenis van Europa” een diepgaande, genuanceerde en goed onderbouwde analyse van een cultureel fenomeen dat diep verankerd is in de Europese tradities. Het is een uitnodiging om opnieuw na te denken over het Sinterklaasfeest, de complexiteit ervan te waarderen en het in een breder historisch en cultureel kader te plaatsen. Dit boek zal zeker niet alleen de liefhebbers van folklore en geschiedenis aanspreken, maar ook diegenen die geïnteresseerd zijn in de rijke en gelaagde aard van Europese tradities en hun voortdurende invloed op onze moderne samenleving.
De geschiedenis van de Sint Nicolaascultus leest als een biografie van Nederland. Betekenisvolle perioden en gebeurtenissen zijn herkenbaar in de huidige traditie. Van invloed is met name de kerstening, de periode waarin het christendom de plaats overneemt van inheemse heidense godsdiensten. Ook de meer dan 1000 jaar lange strijd tussen het christendom en de islam speelt een belangrijke rol. De Jong en Pepe brengen de ontwikkeling van de cultus in kaart en bestuderen huidige tradities in Europa. Zij stuiten op verborgen Europese geschiedenis die door postkoloniale wetenschappers wordt genegeerd en verdraaid. De zwarte kleur komt niet voort uit racisme, maar heeft een diepe religieuze betekenis. Sint Nicolaas is al eeuwenlang de populairste heilige van Nederland. Dit cultureel erfgoed is van onschatbare waarde.
Zwarte Piet is te herleiden tot Nederlandse sinterklaasgebruiken en -verhalen als de sinterklaaskermis, het Sint Nicolaasgilde en de islamitische slavenjacht. Dit onderzoek is in de huidige academische wereld onbestaanbaar. Wetenschappers in het vakgebied negeren het of vermijden zorgvuldig elke inhoudelijke reactie. Ze kunnen het niet weerleggen, daar hebben ze de bronnen niet voor. Ze kunnen het ook niet beamen. Toegeven op Zwarte Piet, de ultieme icoon van hun strijd, is ondenkbaar.tussen de 8ste en 20ste eeuw zijn miljoenen Europeanen als slaaf weggevoerd naar islamitisch gebied. Daaronder waren ook veel Nederlanders. De slavenjachten door Moren, Saracenen, Turken, Tataren en Barbarijse zeerovers hebben grote impact gehad op zowel de directe slachtoffers als op de achterblijvers die het konden navertellen. Hun verhalen hebben zich in de loop der tijd omgevormd tot volksverhalen en tradities.
Eeuwenlang worden de kusten van vooral Italië geteisterd door Arabische Saracenen. Zij voeren razzia’s uit. De term razzia heeft een Arabische oorsprong en betekent rooftocht. De buit bestaat vooral uit bewoners die als slaven worden meegevoerd. In middeleeuwse verhalen staat Sint Nicolaas bekend als een heilige die gevangen slaven op miraculeuze wijze weet terug te brengen en moslims weet te bekeren tot het christendom. Door dit boek te lezen, krijgen de lezers niet alleen inzicht in de rijke en complexe geschiedenis van het Sinterklaasfeest, maar ook in de bredere culturele en sociale context waarin dit feest is ontstaan en geëvolueerd.
Dit is een interessant interview met een van de auteurs: https://marcotoday.tv/2023/11/13/19-de-verborgen-geschiedenis-van-sinterklaas-michiel-de-jong/
Eerder heb ik een artikel geschreven over Sinterklaas. Michiel de Jong en Francesco Pepe hebben weer een andere zienswijze gebaseerd op bronnen, dat Sinterklaas ontstaan is uit Wodan ontkennen ze niet, maar er zijn geen bronnen voor. https://www.joyincreation.com/2021/12/04/sinterklaas-wie-kent-hem-niet/
Oud-germanist en volkskundige Jan de Vries spreekt wijze woorden als hij het volgende zegt over de samenhang tussen Sint-Nicolaas en Wodan:
”Degenen die de heiligen Maarten of Nicolaas met de Germaanse god Wodan vergelijkt, maakt een sprong van vele eeuwen, en verbindt zonder meer de huidige christelijke tijd met het heidense verleden. Zonder een samenhang te willen ontkennen kunnen we toch niet buiten beschouwing laten dat zich sinds de bekering zoveel veranderd heeft, dat we nauwelijks meer van een directe verbinding tussen beide spreken kunnen.”
Even verderop pleit De Vries voor verder onderzoek, waarbij gekeken moet worden of de zogenaamde “heidnische Überreste” niet juist door de Middeleeuwse kerk bij het volk geïntroduceerd zijn. Hij spreekt daarbij de vrees uit dat onderzoekers niet over de drempel van de middeleeuwen heen komen, en een heidense oorsprong wel vermoed maar niet bewezen kan worden.
Persoonlijk denk ik dat het een het ander niet uitsluit. Mensen gingen ‘heidense’ goden projecteren op relieken en heiligen. En oude gebruiken werden gekerstend, maar zijn in de wortel heidens, die wortels die hebben en voelen wij nog steeds, dit is onze basis. Er zijn dus twee stromingen; de mythologische stroming en de legendaire stroming. De overeenkomsten tussen de Wilde Jacht en het heidense Joelfeest aan de ene kant, en Nicolaasmaskerades aan de andere kant, zijn te groot om toevallig te zijn. Nicolaasmaskerades en de voorstelling van de Wilde Jacht komen in alle Germaanssprekende gebieden voor. Iets dat wijst op een oude voorchristelijke traditie. Dit gegeven wordt nog versterkt door het feit dat de mythe van de Wilde Jacht al bij de Indo-europeanen bekend was. Ik neig zelf dus meer naar de mythologische stroming, alhoewel de legendaire stroming hier prima op kan aansluiten.In heidense tijd was Wodan/Odin de leider van de Wilde Jacht. In de christelijke tijd werd de Wilde Jacht of gedemoniseerd, en dan wordt Wodan de duivel, of de mythe wordt in het christelijk systeem geïncorporeerd, en dan wordt Wodan …..SintNicolaas.
Kijk ook deze film http://www.wildgeraasdefilm.nl/
Hoe dan ook, een interessant boek, food for thought en ik heb veel geleerd over de geschiedenis van Europa en met name Sint Maarten en Nicolaas.
Fijne Sinterklaas!
Liefs, Charissa
