Het is bijna niet te geloven dat Midwinter alweer zes maanden geleden plaatsvond. Op Midzomerdag, 21 juni, hier ook wel Sint Jan genoemd, staat de zon op haar hoogste punt en de dag duurt het langst. Nu worden de dagen weer korter. Dit is de tijd waar zal blijken of onze zaden door voorbereiding en zorg zullen afrijpen, het is nu een kwestie van beschermen en afwachten. Met Midzomer is de eindfase begonnen en resultaten van onze inspanningen worden zichtbaar.

Uitgeblust

Terugblikkend op Midzomer 2023 voel ik een gevoel van warmte (letterlijk en figuurlijk haha) en tevredenheid. Waar eerder wellicht lichte teleurstelling leefde bij mij toen ik de camping zondag verliet, want ik had zo graag meer in de natuur willen wandelen (maar te warm), meer willen genieten van het moment, gezelliger willen zijn, langer willen opblijven, meer feestvreugde willen voelen, meer het gevoel van opwinding, zoals vorig jaar, toen was het vuur ook zoveel groter en krachtiger (maar ook voor de mannen die de stapel bouwde was het echt te warm om verder te bouwen…en dit jaar was het Noodvuur zowaar wel gelukt, dus bonuspunten!!), de haan wilde dit jaar maar niet vallen (en de originele haan was thuis vergeten, wat voorspelt dit?) en ik voelde me zelf gewoon niet zo sprankelend en volledig aanwezig, gewoon heel erg moe. Privé zijn er wat zaken die mij afleiden, in mijn hoofd bezighouden en daardoor qua energie gewoon een beetje uitgeblust, ik merk dat ik aan vakantie toe ben, nog even ‘volhouden’. Ik had wellicht gehoopt tijdens dit weekend meer inzicht en energie te ontvangen, maar waarschijnlijk zijn mijn verwachtingen te hoog. Door teveel te verwachten en vergelijken, ben ik niet in het moment en kan ik nooit volledig genieten, een mooie metafoor voor mijn ‘gewone’ leven. Ook weet ik dat bij mij rituelen vaak later effect hebben en tot verdieping leiden, vooral in momenten van slaap en rust. Loslaten en vertrouwen, ruimte maken om te ontvangen. Deze week ben ik ook weer direct in het profane leven doorgedenderd en nu pas tijd om mijn belevenis en gevoel van het afgelopen weekend op te schrijven en te delen.

De tijd staat stil, dit is een goede tijd om te evalueren. En het hoeft allemaal niet zo spectaculair., het leven is spannend genoeg. Vriendschap, goede gesprekken, samenwerking, vertrouwde rituelen en de ons omringende natuur, is dit niet bijzonder genoeg?! En heel erg nodig. In ieder geval voor mij. Het heidendom en Swesaz houden me gefocust en rustig. Het geeft me een doel en gevoel van ergens bij horen en aan bij te dragen. Onderdeel van een geheel te zijn. Een plek waar ik mezelf kan zijn. Eigenlijk hè, was het een fantastisch mooi en bijzonder weekend. Met wat meer uitdagingen wellicht, maar ditmaal geen EHBO bezoeken of ruziënde kinderen, eigenlijk best heerlijk rustig zo!

Herhaling brengt diepgang, het maakt diepere groeven, de paden verstevigd. De verbinding binnen de sibbe bekrachtigd, ieder doet zijn/haar ding en “niemand is hetzelfde, wel gelijk” zoals Lianne dat mooi zei. Ja, het was echt Midzomer, met temperaturen tegen de 30 graden en de zon die haar kracht doet voelen en ons uitdaagt tot zijn en niet alsmaar doen en meer en grootser te willen.

Zonnekracht

24 juni is niet de langste dag, maar 21 juni, echter dit viel niet in een weekend dit jaar en bovendien valt 24 juni midden in een periode van 9 dagen die tot de 19de eeuw werd aangeduid als ‘plústiid’. Tijdens deze periode lijkt de zon stil te staan, net als in de Joeltijd.

In Nederland wordt Sint Jan bijna niet meer gevierd, maar Midzomervieringen zien we hier ook steeds meer. In andere delen van Europa is het nog wel een levende traditie, bijvoorbeeld in Scandinavië en de Alpen, hier hield het Germaanse heidendom dan ook het langst stand. Nederland was vrij vroeg gekerstend. Abrahamitische religies kennen geen zonnecultus en alleen feesten volgens de lunaire kalender, behalve de kortste en de langste dag, Kerst en Sint Jan, deze zijn waarschijnlijk vastgesteld om de belangrijkste heidense feesten te vervangen.

Men kwam in voor Christelijke tijd bijeen om de Zonnewendes te vieren, bijvoorbeeld op de plek ter hoogte van de verkeersheuvel tegenover La Place op de weg van Hilversum naar Laren, tegenover het Sint Janskerkhof; http://www.landschappeninbeeld.nl/menu-landschappen-westerheide.htm
En er is natuurlijk recent een zonnetempel in Tiel gevonden. Er was in hier in de Lage Landen wel degelijk een Zonnecultus. En wij houden dit in stand door onder meer deze rituelen steeds maar weer te herhalen en kracht bij te zetten. De cyclus der seizoenen moet voort blijven draaien.

https://youtu.be/qp65_fIDQaY

Voorbereidingen

Na een lange rit, arriveren we op vrijdagmiddag op de camping nabij Winterswijk. Er wordt gekeuveld en druk met tentstokken gezwaaid. Al snel staat het kampement en na de eerste gezamenlijke maaltijd moeten wij aan de arbeid. De haan voor het cultisch spel is per ongeluk thuis achtergebleven dus met creativiteit, wol, schuursponsjes, papier en echte hanenpoten wordt een nieuwe haan gecreëerd. De vrouwen maken een mooie krans van meegenomen bloemen en de mannen dragen zorg voor het gereedmaken van de cultusplek.

Verbinding met het Goddelijke

Voordat het Midzomerritueel plaats kan vinden moet de ruimte sacraal worden gemaakt, de rituele ruimte wordt gewijd met Hazelaar en lint en door de staak en krans op te zetten. In de Germaanse mythologie wordt de wereld-as voorgesteld door een boom, de boom wordt door vier windstreken overeind gehouden in de vorm van vier dwergen. De drie nornen bestrijken de stam van Yggdrasil met leem. Wat is het weer een prachtig symbool om te aanschouwen! Doel van rituelen is het herstellen van de Goddelijke Orde en het voorkomen van chaos. Door de staak op te richten wordt de band met het Goddelijke hersteld.

Nog een drankje en gezellig kletsen bij het vuur en niet al te laat richting tent, want zaterdag is een lange dag en de zon staat al vroeg in de tent.

Negen nobele waarden

Zaterdag na het ontbijt bespreken we het kruid of de boom die een ieder door het lot toegewezen heeft gekregen. Negen bomen en negen kruiden; Eik, IJf, Es, Wilg, Berk, Iep, Lijsterbes, Linde, Hazelaar, Boerenwormkruid, Kamille, Hemelsleutel, Margriet, Kaasjeskruid, Klaver, Bijvoet, Sint Janskruid en Koningsvaren. Deze negen bomen en kruiden zijn te filteren uit de overleveringen, runen en gebruiken. Negen nobele waarden en bovenstaande soorten komen veelvuldig voor.

Negen is het mythische getal van de heidenen. In de Noord-Germaanse mythologie worden de getallen drie, negen en veelvouden van drie vaak genoemd. Enkele voorbeelden van deze vele voorkomens in de Noorse mythologie zijn:

Odin’s zelfopoffering waarbij hij negen nachten aan een “winderige boom” (Hávamál) hangt[2]

  • De “negen werelden” (Níu Heimar) geassocieerd met Yggdrasil (Vafþrúðnismál)
  • Negen moeders van Heimdallr
  • Negen Dochters van Ægir en Rán
  • De voorspelde negen stappen van de god Thor voordat hij sterft tijdens Ragnarök

Hazelaar

Een ieder deelt informatie over zijn/haar kruid. Ik had dit jaar de Hazelaar getrokken, bijzonder want in de boom astrologie valt mijn geboortedatum samen met Hazelaar. Hazelaar is een Westeuropese inheemse struik uit de berkenfamilie. Het hout heeft een geleidende kwaliteit, hierdoor geschikt voor wichelroedes, tover- of wandelstokken van te maken. De boom staat symbool voor magie en helderziendheid, het is de boom der wijsheid en kennis. Oude gerechtsplaatsen werden tegen het verzamelde volk afgezet met dunne, gekruide hazelgarden. Zo’n omheining was heilig. Trouwens, de hele struik was heilig en mocht, net als de eik, niet gekapt worden. Slapen onder een Hazelaar zou goede dromen brengen. Wordt ook in verband gebracht met vruchtbaarheid, vrede en bescherming. De Hazelaar is het symbool van de eeuwigheid en daardoor verbonden met de zon. De hazelnoot is symbool van vruchtbaarheid en gewijd aan de Germaanse vruchtbaarheidsgod Donar/Thor. Hij was beschermheer van het gerecht. Ook onze cultische plek is afgezet met Hazelaartakken.

Tijdens de wandeling verzamelen we de bomen en kruiden en maken hier een wis en/of krans van.

De Stralende Balder

Na een verfrissing tot ons te nemen, is het tijd voor het cultisch spel! We dansen onder muzikale begeleiding met linten om de Wereldboom, zodat deze mooi gevlochten wordt, luisteren naar het verhaal van de Stralende Balder. De Koningsvogel, de gouden haan, symbool voor de zon en heeft op de middag van Midzomer het hoogste punt bereikt en moet naar beneden worden gebracht, anders verschroeid het land. De zon moet sterven om met Midwinter opnieuw te worden geboren. Net zoals vruchten moeten afrijpen en sterven zodat uit het zaad een nieuwe groei kan ontstaan, zo ook moet de zon sterven om met Midwinter opnieuw geboren te worden. Dit verhaal vinden wij terug in de mythe van Balder. De zon moet weer in kracht gaan afnemen en wij helpen hier door middel van rituelen een handje bij. De rite drukt door handelingen en symbolen uit wat in de mythe verteld wordt. Door het ritueel helemaal te doorleven en de magisch sympathische handelingen uit te voeren kom je in de sfeer van de Goden en de Voorouders.

Tijdens het cultisch spel werpen we om de beurt een knuppel naar de haan om proberen deze uit de boom te werpen. Dit grijpt terug op een Pinkstergebruik “Kallemooi” van Schiermonnikoog, waar nog een levende haan gebruikt wordt. Dit jaar valt het niet mee, de brandende zon brandt onze huid en de haan wil maar niet vallen, deze blijkt toch te goed in elkaar gezet te zijn. Uiteindelijk lukt het een van ons de haan zo kapot te gooien, dat alleen het “velletje” nog aan de boom hangt, hij is dan ook onze Koning voor het komend jaar en wordt met een krans van eikenbladen gekroond.

En ons ritueel lijkt geslaagd, want na een nog heel hete zondag (wat is in een naam!) is het weer nu aanzienlijk natter en koeler.

Dan is het tijd voor lunch en de middag om het avondritueel voor te bereiden. De vuurstapel wordt gebouwd en het vuur wordt aangestoken door de methode van nôd-fur of noodvuur, het wrijven van twee stukken hout tegen elkaar en door ontstaande hitte droog gras aansteken. Vroeger als er nood was dan werden alle vuren in de huizen gedoofd en werd er nieuw vuur, noodvuur gemaakt. In 742 na n.o.j. werd dit verboden. Door middel van verboden kunnen wij herleiden wat voor Christelijke, heidense gebruiken waren. De offermand wordt mooi gemaakt met bloemen en gevuld met onze meegebrachte offers en wensbriefjes en het avondeten wordt voorbereid. Fantastisch teamwerk!

Barbecue

Het avondeten is een gezellige (en lekkere) BBQ, de mannen leven zich uit als echte grillmeisters. Met buikjes vol wachten we af tot de schemer inzet en de vuurmannen de fakkels langs het pad naar de rituele ruimte ontsteken. Een voor een betreden we de ruimte nadat we berookt zijn met Bijvoet. De offermand en onze 9 kruiden en boomsoorten gaan op de brandstapel, de hoorn met Mede gaat rond voor een heildronk en dan wordt het Midzomervuur door de Koning ontstoken. De vlammen likken de boomstammen en verorberen het offer, het is aangenomen door de Goden en voorouders. Ik offer en doe een heildronk op Freyja voor liefde, vriendschap en vrede en een vruchtbare toekomst. We schouwen in de vlammen en voelen de kracht, onze wensen en offers overdenkend. De hele ruimte is nu heilig en we kunnen ons vrij bewegen buiten de omheining. Tijd voor muziek en drank! Het is feest.

Het mensengeslacht
baat meest het vuur
en ‘t schijnsel der stralende zon,
gezondheid ook
en zo mag zijn
te leven schandeloos

Edda Hávamal – Jan de Vries

Helaas gaat bij mij al snel het lichtje uit en haal ik het niet om tegen het einde over het vuur te springen, gelukkig zijn er een aantal die hards die het nog laat/vroeg maken. Ik ga naar bedje, morgen beloofd het vroeg warm, lees heet, te worden. En voor de heel vroege vogels is er nog de mogelijkheid tot dauwrollen voor zonsopkomst. Volgens de Edda vallen uit de kruin van Yggdrasil gouden mededruppels die midzomerdauw veroorzaken en hier maken dan bijen honing van. Volgens volksoverlevering helpt deze bij het genezen van ziekten. Vroeger legde men ook lappen buiten om deze dauw op te vangen.

Voor het ontbijt halen wij gezamenlijk de meiboom neer, vullen het gat met as van het Midzomervuur en nemen ieder een potje vruchtbaar as mee naar huis om door het jaar te nuttigen. De krans gaat mee om met Midwinter verbrand te worden. Na de laatste gezamenlijke maaltijd is het tijd om op te ruimen en ieder ons weegs te gaan. Tot spoedig!

Interesse in het heidendom?

Als je interesse hebt meer te leren over het heidendom, op 19 en 20 augustus organiseert Swesaz een weekend waar een aantal boeiende onderwerpen in behandeld worden. Je kunt hier meer lezen over dit weekend: http://www.swesaz.nl/activiteiten.html

Wie weet tot ziens!

Liefs, Charissa Gerdina

Foto’s door verschillende deelnemers aan dit weekend (excuses weet niet meer precies wie wat heeft gemaakt)