Je weet niet, wat je niet weet. Kennis die in het verleden verloren is gegaan, krijg je niet makkelijk terug.
Vrijdag de 13de mei bezoek ik met een vriendin de voorstelling Witch Hunt door Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni.
Een tijd geleden heb ik vrij spontaan kaartjes gekocht en Karina meegevraagd. Ik zag beelden op social media en was geïntrigeerd door wat ik zag. Wel hoopte ik dat er niet een heel feministisch en/of Woke sausje overheen zou zitten, maar we zullen zien. Sowieso leuk om weer eens naar het theater te gaan, het is weer veel te lang geleden.
“De voorstelling gaat niet over VROUWEN – het gaat over MENSEN. Het gaat over wat wij als samenleving zijn verloren, niet wat vrouwen verloren zijn.” – Angela Herenda, danser Club Guy & Roni
Vroeger
Vroegah ging ik heel veel naar kunst in alle vormen, studeerde Kunst Management / Cultuur en Beleid, en kunst (of Kunst dat is het debat) was mijn dieet zeg maar (haha daarom blijf ik zo slank ;-)). Ik woonde in theaters, musea en muziekzalen, tegenwoordig kom ik er zelden (nou ja ik ga nog wel veel naar musea), wat een gemis eigenlijk, dit realiseer ik me nu weer, dit is toch zo veel inspirerender als Netflix!
Maar goed terug naar Witch Hunt en ook terug naar vroeger…en nu, want is er veel veranderd of herhaalt het verleden zich?
Begraven
Het toneel is donker, intense muziek en stroboscoop lichten schudden mij wakker. In een paar flitsen begeef ik me in een andere mysterieuze wereld. De jonge archeoloog Esther keert terug naar haar afgelegen geboortedorp Ursem in de provincie. Veel lijkt daar nog niet veranderd: de ruggen van de mannen in het dorpscafé zwijgen nog altijd en de pubers vervelen zich er wezenloos. De vraag om juist daar een opgraving te leiden confronteert haar met een verleden dat zij en de dorpsbewoners diep heeft begraven.
Eigenlijk beginnen verleden en heden al meteen te vermengen, we herkennen dat allemaal wel dat als je terug gaat naar plekken uit je eigen verleden of zelfs uit ons collectieve verleden, dat toen en nu door elkaar gaan lopen. De aarde herinnert zowel trauma als natuurlijke wijsheid en onze cellen doen dat ook.
Vergeten
Heel vanzelfsprekend wordt de overgang gemaakt naar een andere werkelijkheid, al varend door de nevelen onder begeleiding van een Charon-(arche)type komt Esther aan in de laat-Middeleeuwen, waar een dorpsgemeenschap zoekt naar een zondebok voor de uitbraak van ziekten en falende oogst. Mannen en vrouwen staan tegenover elkaar, je voelt de spanning steeds verder opbouwen en we weten allemaal waar dit op afstevent. De mannen zijn cartoonesk godvrezend en angstig voor wat ze niet kennen of kunnen zien, ze streven macht en kapitaal na en de vrouwen staan in contact met de aarde, het intuïtieve en liminale.
Dit is allemaal natuurlijk wel heel zwart-wit, maar doet me toch heel erg denken aan de huidige tijd waarin alle nuance verdwenen lijkt. Alles is heel binair. Waar zijn de vele tinten grijs? De paralellen tussen deze tijd en het huidige Ursem vallen direct op. En ja is er nu echt veel veranderd? We zitten nog steeds vast in een angstcultuur en geld en macht regeren ons leven. We zijn oude wijsheid vergeten en vertrouwen nu blindelings alles met het label ‘wetenschap’. Welk weten hebben we het over? Niet het diepere weten, dit lijken we vergeten.
Hoewel de voorstelling daarmee raakt aan de heksenjachten die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden in de late middeleeuwen, is Witch Hunt geen historische reconstructie. De heksenjacht is een metafoor voor de vernietiging van belangrijke kennis, van wortels die ons verbinden met het verleden.
Duister
De voorstelling is duister, donker qua verlichting, maar ook qua thematiek. De sfeer is benauwend en dreigend. Dit is geen kritiek, ik vind dit heel passend, deze mysterieuze, mystieke sfeer. Er is hier en daar wel ruimte voor wat comic relief, maar overal blijft de sfeer heel drukkend. Ik ben sowieso erg onder de indruk van het toneelontwerp; de flikkerende lantarenpallen die later (ontwortelde) bomen worden, prachtig gedaan!
En dan de choreografie en kostuums! Haha ik voel me net Barry Stevens, ‘vooral doorgaan’. Deze maken alles nog intenser en vervreemder. Het doet me denken aan videoclips van Marilyn Manson. De bewegingen brengen een eigen dialoog en zeggen heel veel. Het ritme is opzwepend en spannend. Een hoop in de voorstelling blijft onuitgesproken, maar wordt wel gevoeld door de combinatie van de dans, muziek, verlichting en enscenering.
De muziek is ook erg fijn, bij vlagen bombastisch, dan weer ingetogen. Karina en ik gaan thuis direct op zoek naar muziek van Nina de Jong (drums) en Rosa Rondsdorf (toetsen) alias Spill Gold. Ze zitten aan weerszijden van het voortoneel en creëren meeslepende klanken.
Intens
Ik vind het een heerlijk intense trip en heb genoten. Het onderstreept mijn diepere gevoel dat dat wat begraven wordt, niet begraven blijft, dat dit de aarde infecteert. Wij dragen onopgelost trauma van onze voorouders mee en als wij dit niet voor en door onszelf en collectief oplossen, dan draagt de volgde generatie dit verder. Willen wij dat? Gelukkig is de oude wijsheid uit de aarde ook niet verloren gegaan en kunnen wij dit her-inneren en aanwenden. Tijd om weer met pootjes in de aarde te woelen! Er is werk wat gedaan moet worden.
Ik hoop dat deze tentoonstelling mensen aan het denken zet dat de lijnen die in het verleden zijn uitgezet nu doorlopen en dat wij deze kunnen beïnvloeden. Onze keuzes nu hebben verstrekkende gevolgen. Is het nu echt beter? Hebben wij echt geleerd van het verleden?
In gesprek
Na afloop van de tentoonstelling sluiten Karina en ik aan bij een gesprek met Eline Arbo, regisseur van de voorstelling en twee acteurs. Heel toepasselijk schijnt de bijna volle maan door het raam achter de toneelmakers.
Uti vår hage där växa blå bär.
Kom hjärtans fröjd
Vill du mig någe
så treffast vi der!
Kom liljor och aquileja,
Kom rosor och salivia,
Kom ljuva krusmynta,
kom hjärtans fröjd!
Het idee voor de voorstelling begon met een wiegenliedje dat regisseur Eline Arbo zich herinnerde uit haar kindertijd. Uti vår hage (In onze tuinen) lijkt een onschuldige opsomming van planten en kruiden. Veel later kwam ze erachter dat het een recept is voor een drankje om een abortus mee op te wekken. Het naïeve kinderliedje bleek een vorm van mondelinge overlevering, waarmee vrouwen kennis bewaarden, doorgaven en tegelijkertijd verborgen hielden. Het liedje werd de rode draad in deze existentiële voorstelling.
Voor Arbo is deze thematiek verbonden met de vraag die haar al langer bezig houdt: hoe is deze samenleving geworden zoals ze is? Zelf zegt ze daarover:
“Ik zou willen dat we kritisch naar onze samenleving gaan kijken, naar de cultuur en de systemen die we als vanzelfsprekend zien. We vinden het heel normaal om te leven zoals we nu doen, maar hoe is het zo gekomen? Wat is er gebeurd in de geschiedenis waardoor we nu op deze manier leven? En wat is daarbij verloren gegaan?”
Net zo belangrijk voor Arbo was om een voorstelling maken vanuit de vrouwelijke blik, waarin haar verhaal en haar geschiedenis centraal zouden staan. Want als we verloren kennis opnieuw willen terugvinden, dan moeten we ook die stemmen waarin die kennis verborgen zou kunnen liggen meer aan het woord moeten laten.
Hier is een interview met Eline Arbo te lezen: https://nite.nl/interview-eline/
En een link voor extra informatie: https://www.nitehotel.nl/witch
Witch Hunt is nog op een paar plekken te zien: https://www.nnt.nl/voorstelling/witch-hunt/
P.S. de voorstelling kruipt onder de huid, een paar dagen zit ik op de fiets aan de voorstelling en de paralellen met heden te denken en dan wordt ik afgesneden door een auto met een sticker bij de nummerplaat; Ersum!! Wat een synchroniciteit! Hoe vaak zie je in Amsterdam een auto uit Ersum! Nu heb ik vaak dit soort ‘toevalligheden’ dus helemaal onverwacht is het niet, maar wel weer een fijne bevestiging dat er meer is tussen hemel en aarde…en in de aarde.
Bronnen:
https://ita.nl/nl/voorstellingen/witch-hunt/2455569/
https://nite.nl/wp-content/uploads/2022/03/Persuitnodiging-WITCH-HUNT.pdf
